[1] [2]
Het is voor mij een
grote eer via mijn vriend, de architect Carlos Contreras, uitgenodigd te zijn
op deze bijeenkomst van architecten, en een nog grotere eer dat u mij gevraagd
heeft te spreken over tuinen, een onderwerp dat hier in California al zo
grondig bestudeerd en uitgewerkt is.
Carlos Contreras
raadde mij aan het vooral te hebben over de woonwijk waar ik de laatste vier
jaar aan gewerkt heb. Dit gebied heet Jardines del Pedregal, en we hebben er de
huizen en tuinen moeten bouwen in een woestenij van lava met de meest
fantastische vor- men. Ik was bezig een tuin voor mijzelf aan te leggen en
ontdekte, door een gelukkig toeval, de mogelijkheid dit gebied zo tot
ontwikkeJing te brengen dat wij kunnen genieten van dit geweldige landschap.
Die mogelijkheid was er huizen en tuinen te bouwen die het karakter en de vorm
van de rotsen als decoratief element zouden uitbuiten en daardoor hun
schoonheid nog beter zouden doen uitkomen.
Als onderdeel van
dit plan moest ik het gebied en de stad met elkaar verbinden. Ik heb Carlos
Contreras daarom gevraagd een ruimtelijke indeling te maken waarbij het land op
een zodanige manier in percelen werd verdeeld dat het oorspronkelijke karakter
van het gebied behouden bleef en wij tegelijkertijd privé-tuinen konden
creëren, voor elk huis één. Deze moesten worden afgebakend en omgeven door
muren, bomen en groen, waardoor de blik van buiten af en vanuit de huizen
ernaast werd afgeschermd.
Ik moet toegeven
dat ik enigszins huiverig stond tegenover het idee van privé-tuinen. Ze staan
qua opvatting lijnrecht tegenover de open tuinen zoals die gewoonlijk in de
Verenigde Staten en Mexico rond de huizen worden aangelegd. Ik wil u iets
vertellen over
mijn ideeën in dit
verband, over onze manier van leven in de wereld van vandaag. Ik zal ingaan op
de verschillen tussen deze twee soorten tuinen: open en omsloten.
Een van de
kenmerken van het leven in deze tijd' is dat het zich overal, ook in Mexico en
de Verenigde Staten, in het openbaar afspeelt. Het grootste gedeelte van de
tijd wordt doorgebracht in openbare ruimten. De lunchpauze wordt meestal
buitenshuis doorgebracht en benut om over het werk te praten; tijdens het
avondeten kan men ook mensen ontmoeten. Voor ons Mexicanen geldt hetzelfde ook
voor het ontbijt. Vrije tijd wordt benut om naar de nachtclub of de bioscoop te
gaan of aan sport te doen. Tijdens uitstapjes in het weekend verkeren we vaak
in het gezelschap van mensen buiten de directe familiekring.
Tijd waar we
simpelweg van zouden kunnen genieten besteden we aan communicatie met de
buitenwereld via radio en televisie, die ons sportevenementen,
muziekprogramma's en nieuws brengen, tot in onze slaapkamers toe. Ons gebruik
van de telefoon is nog zo'n voorbeeld van de manier waarop het openbare leven
ons privé-leven binnendringt: telefoongesprekken voeren iemand zijn huis uit,
naar zakelijke en sociale verplichtingen. Zo leeft de hedendaagse mens in het
openbaar, en daarom maakt hij ook open tuinen, die noodzakelijkerwijs de charme
en de voordelen van privé-tuinen missen.
Welk deel van de
dag kan iemand die zo'n leven leidt besteden aan overpeinzing, aan het
ontwikkelen van creatieve en spirituele ideeën? Kan men in zo'n leven de rust
en sereniteit vinden die wij juist in deze tijd zo nodig hebben?
Naar mijn
overtuiging zijn open tuinen niet bevorderlijk voor de dagelijkse ontspanning
van ons lichaam of onze geest. Wij bewonderen zulke tuinen als we er met zestig
of zeventig kilometer per uur langs rijden, maar het trekt ons niet om er tijd
door te brengen, ze als rustplaats te gebruiken.
Het is belangrijk
te beseffen dat, zeker in sommige klimaten en sommige delen van de wereld, de
tuin in alle seizoenen kan fungeren als een soort 'woonkamer' waar men kan
zitten, eten en de andere bewoners van het huis ontmoeten. Ik wou dat ik u de
psychologische en spirituele ontspanning kon laten ervaren die men kan ontlenen
aan de gewoonte om een paar uur per dag in de tuin door te brengen. Men ervaart
het gevoel van een particulier en intiem territorium, en van wonen in de
traditionele zin van het woord. Door dit type tuin raken wij gewend aan
schoonheid als onderdeel van ons dagelijks leven, even vanzelfsprekend als ons
dagelijks brood. Onbewust en spontaan, zonder de minste inspanning, raken wij
in een toestand van overpeinzing, en nerveuze spanning verdwijnt totaal.
Catherina de Grote zou mij hierin gelijk geven: zij beweerde dat wanneer haar
adviseurs niet in staat waren een oplossing voor een regeringskwestie te
bedenken, zij doelloos door de tuin ging zwerven, en dan altijd niet alleen de
beste oplossing, maar ook gemoedsrust vond.
Ik ben dus van
mening dat architecten tuinen moeten ontwerpen die voor gebruik bedoeld zijn,
net als de huizen die ze bouwen. Ook moeten ze een besef van schoonheid
ontwikkelen, en smaak en gevoel voor de schone kunsten en andere spirituele
waarden.
Ik zal niet
ontkennen dat een openbare levensstijl nodig is, onmisbaar zelfs; toch ben ik
van mening dat mijn bevindingen ten aanzien van openbare en privé-tuinen tot de
volgende conclusie leiden: ter compensatie voor zijn activiteiten in de
gemeenschap mag een modern mens aanspraak maken op de onschatbare beloning van
een privé-leven en een privé-tuin. Een dergelijke tuin draagt veel bij aan de
ontwikkeling van de persoonlijkheid van het individu, en gaat uniformiteit in
het denken leggen.
Ik vraag me af of
het mogelijk zou zijn om, naast tuinen voor particuliere woningen, ook tuinen
met een particulier karakter te creëren voor een grote groep huizen die als
gemeenschap is opgezet. Ik zelf denk dat het mogelijk is, wanneer we publieke
tuinen – zoals de Generalife in Granada – beschouwen als gemeenschapstuinen. Ze
moeten dan zodanig ontworpen zijn dat ze afzonderlijke en afgeschermde gedeelten
bevatten, met kleine , intieme hoekjes waar mensen zich in hun eigen tuin
kunnen wanen. Bij het ontwerp en de planning van deze functionele tuinen is het
van primair belang om zowel aandacht tebesteden aan karakter en atmosfeer. Als
aan plastische schoonheid.
Een ander punt is
dat een onderverdeling in privé-tuinen gepaard gaat met de aanleg van straten
en lanen. Hierover kan ik uit eigen ervaring spreken. Vanuit beeldend oogpunt
gezien vormen straten geflankeerd door muren geen probleem: men kan ze
behandelen als verticale tuinen, met bomen
wingerds en bloemen.
Straten meet
dergelijke ommuurde tuinen kunnen ook decoratieve elementen bevatten: deze doen
absoluut geen afbreuk aan de intimiteit van de tuinen. Met groepen bomen
Straten met
dergelijke ommuurde tuinen kunnen ook decoratieve elementen bevatten: deze doen
absoluut geen afbreuk aan de intimiteit van de tuinen. Met groepen bomen,
geplant van af de natuurlijke begrenzing van de straat, en met fonteinen en
andere elementen worden ‘ straattuinen’ gecreëerd die er ongewoon uitzien en
esthetisch iets toevoegen: het element van mysterie dat voor een tuin het
equivalent is van seks-appeal. Elke tuin waarin dit element is verwerkt is
gegarandeerd een succes. Denk eens aan wat een genoegen het is door de straten
van Florence te lopen, met overal om u heen de muren van de grote villa’s en
tuinen. De straten van Rome en vele andere steden zijn rijk aan privé-tuinen
waarvan de schoonheid niet ophoudt bij de muren en de hekken die er omheen
staan. Ze bieden meer schoonheid en aantrkkingskracht dan veel straten met open
tuinen zoals we die in de Verenigde Staten en Mexico hebben. Met name diegene,
onder u die Mexico kennen, zullen weten wat ik bedoel als ik het heb over de
schoonheid van straten met muren en fonteinen. Patzcuaro is daar een goed
voorbeeld van. Er gaat een bepaalde charme uit van straten die op open ruimte
uitkomen, en van pleinen met bomen en fonteinen, die schoonheid van de straten
nog beter doen uitkomen.
Behalve aan deze
ideëen, die de leidraad vormden bij het verkavelen van El Pedregal, besteedden
wij ook veel aandacht aan het bewaren van de harmonie tussen de architectuur en
het landschap. Wij bepaalden dat alleen bouw die harmonieerde met eigentijdse
architectuur aanvaardbaar was, en we kregen toestemming van de gemeentelijke
autoriteiten om hedendaagse architectuur te ontwerpen en te bouwen. Wij gaven
duidelijk aan dat wat ons betreft de term ‘hedendaags’,niet slaat op de
zogenaamde Californische koloniale stijl. Deze bepalingen waren op alles van
toepassing, en gezien het feit dat ik hier de crème de la crème van de
architectuur toespreek hoef ik niet verder uit te leggen hoe het systeem werkt.
In Mexico hebben
wij helaas de invloed ondergaan van de californische koloniale stijl. Dat is
des te absurder aangezien deze stijl in eerste instantie uit Mexico afkomstig
was en van daaruit naar Californië is geëxporteerd. Los Angeles en Hollywood
hebben hem weer naar Mexico terug geëxporteerd als de Californisch-Spaanse
koloniale stijl.
Nu ik ben aanbeland
bij het onderwerp van slechte invloeden in Mexico, moet ik wel vermelden dat
Mexicaanse architecten de laatste jaren ook de goede en waardevolle invloed
hebben ondergaan van vele Californische architecten, via hun werk en hun
publicaties, en via persoonlijke contacten en vriendschappen. Een voorbeeld
hiervan is Richard Neutra, die drie keer in Mexico is geweest en over de hele
wereld bekend is. Frank Lloyd Wright en anderen, onder wie Raymond Loewy, die
een huis voor zichzelf heeft gebouwd in Tetelpa -een kleine pueblo op 25 kilometer van
Mexico-Stad -zijn ook bevriend met Mexicaanse architecten.
Als ik het over
slechte invloeden heb, bedoel ik niet dat Mexicaanse architecten het werk
kopiëren van de architecten die ik zojuist genoemd heb, of van andere
vooraanstaande Noord-Amerikaanse architecten. Wat zij proberen te doen is de
principes te bestuderen die worden toegepast bij het oplossen van
gelijksoortige problemen in de Verenigde Staten, en die toe te passen op
situaties in de verschillende regio's van Mexico. Wat wij proberen is te laten
zien dat de tuinen bij de huizen die we bouwen werken zijn van deze tijd,
passend bij de omgeving en bij het programma en de materialen die in elk
afzonderlijk geval vereist zijn.
Het terrein van de
Jardines del Pedregal is extreem in de barokke overdrevenheid van zijn textuur
en formaties. Wij hebben ontdekt dat, als wij wilden vermijden dat de aandacht
werd afgeleid van de schoonheid van het landschap, of dat het landschap verpest
werd, en als wij mooie architectonische vormen wilden scheppen die ermee
harmonieerden, we een extreme eenvoud moesten nastreven: een zekere abstractie,
bij voorkeur rechte lijnen, platte oppervlakken en primaire geometrische
vormen.
Een van de
voordelen van deze rotsformaties, zo ontdekten wij, was hun vruchtbaarheid.
Deze was te danken aan twee factoren: ten eerste de porositeit van de rotsen en
de scheuren die zich erin gevormd hebben, met daarin een laag aarde die is
ontstaan door de afzetting van stof, gevolgd door tweeduizend jaar regenval;
ten tweede het stabiele klimaat en de milde temperaturen waardoor de rotsen
intact zijn gebleven.
Het gazon, een vast
element van de hedendaagse tuin, vormde geen probleem. We hadden rotsblokken
verzameld om muren mee te bouwen, waardoor stukken grond ontstonden die vrij
waren van rotsen. Deze stukken bedekten we gewoon met graszoden, waaronder we
slechts een toplaag van 40
centimeter aarde hoefden aan te brengen. Ook afwatering
is geen probleem, aangezien het water door de scheuren in de rotsen wegloopt.
Ik heb nu plannen voor een 'droge' tuin, waarvoor ik alleen stenen wil
gebruiken in plaats van bomen of andere vegetatie, en met paden en lanen van
zwart zand. Dit wordt een nieuw
experiment op
vulkanisch terrein.
Ik wil afsluiten
met een paar principes die we hebben vastgesteld voor de kunst van het
aanleggen van tuinen. Ten eerste moet geen overdadig gebruik worden gemaakt van
panorama's in alle richtingen: als we de directe omgeving inkaderen tegen een
mooie achtergrond, wordt een dubbel effect bereikt. Ik houd het meest van
oneffe.n terrein met vreemde vormen, een garantie voor eén géslaagde tuin. De
hemel zij gedankt voor ‘geologische ongelukjes'.
Laat mij u
tenslotte herinneren:aan: de overtuiging van de grote schrijver en
landschapskunstenaar Ferdinand Bac: een tuin bevat het hele universum. Dat is
de beloning voor ons werk, en in de kunst van het tuinen aanleggen kunnen we
alle sereniteit vinden waartoe de mens in staat is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten